Waterschap Hunze en Aa’s bestrijden muskusratten en daarom plaatste het waterschap ("van uw geld") op 6 maart een paginagrote advertentie in de Gezinsbode met de titel "Voor úw veiligheid!". Waarom? Dat is onduidelijk, want wanneer u een muskusrat signaleert dan hoeft u niets te doen, dat doen de muskusrattenvangers wel.
Maar waarom zet het waterschap niet de vos in? Want vossen bestrijden naast ganzen ook muskusratten. En er zijn nog meer helpers. Zou het geld voor een advertentie niet beter besteed zijn aan een het bevorderen van een natuurlijk beheer? Meer lezen? Klik hier.
Posts tonen met het label muskusratten. Alle posts tonen
Posts tonen met het label muskusratten. Alle posts tonen
7 mrt 2012
Waarom paginagrote advertentie over muskusrattenbeheer?
20 feb 2011
Muskusrat, gedoogd en verdronken in de Koningslaagte
De Koningslaagte is een natuurgebied vlak buiten de stad Groningen bij de wijk Noorderhogebrug. Het is het oude, ondiepe stroomgebied van de rivier Hunze, een van de twee rivieren die de stad omstroomden. Het is nu onderdeel van een weidevogelgebied en de Ecologische HoofdStructuur. Begin februari 2011 landde er nog een zeearend om een nijlgans te verschalken.
Het is ook het gebied van de muskusratten, die in het gebied vrij mogen zwemmen en aan de randen worden verdelgd. Op de foto hieronder is dat goed te zien. Vooraan het drijvende huisje waarin de muskusratten worden gelokt om te worden verdronken. 50 en honderd meter verderop links van het tekstvlak en bij de rechterbovenhoek twee winterverblijven voor muskusratten.
Zij bouwen dit met riet in het ondiepe water om in te wonen, zolang zij zich niet verleiden om buiten de grens van hun kwetsbare gebied te begeven.
In de publieke opinie staat de muskusrat bekend als een dier dat dijken ondergraaft. Maar dat doet een muskusrat alleen wanneer er aan de voet van die dijk een sloot is. Is de afstand van de sloot tot de dijk groot, dan komt een muskusrat niet in een dijk. Het heeft er in principe niets anders te zoeken dan bescherming vanuit een onder water toegankelijk hol. Dat hol hoeft (zoals op de foto te zien is, niet in een dijklichaam.
Afgezien van de gebrekkige onderbouwing van het nut van de huidige bestrijding zijn de kosten erg hoog: 34 miljoen euro per jaar. Dat is 220 euro per muskusrat. En dat terwijl de relatie tussen het aantal muskusratten en de hoeveelheid schade aan dijken en oevers allerminst vaststaat.
Het is de moeite waard te doordenken of in ons land niet wat meer rekening kan worden gehouden met het combineren van de belangen van dit dier en mogelijke natuurvoordelen van het anders gebruiken van de grond tussen dijk en sloot. Ook zijn er vele manieren om te voorkomen dat muskusratten en beverratten etc. gaan graven in een dijk.
Het is ook het gebied van de muskusratten, die in het gebied vrij mogen zwemmen en aan de randen worden verdelgd. Op de foto hieronder is dat goed te zien. Vooraan het drijvende huisje waarin de muskusratten worden gelokt om te worden verdronken. 50 en honderd meter verderop links van het tekstvlak en bij de rechterbovenhoek twee winterverblijven voor muskusratten.
Zij bouwen dit met riet in het ondiepe water om in te wonen, zolang zij zich niet verleiden om buiten de grens van hun kwetsbare gebied te begeven.
In de publieke opinie staat de muskusrat bekend als een dier dat dijken ondergraaft. Maar dat doet een muskusrat alleen wanneer er aan de voet van die dijk een sloot is. Is de afstand van de sloot tot de dijk groot, dan komt een muskusrat niet in een dijk. Het heeft er in principe niets anders te zoeken dan bescherming vanuit een onder water toegankelijk hol. Dat hol hoeft (zoals op de foto te zien is, niet in een dijklichaam.
Afgezien van de gebrekkige onderbouwing van het nut van de huidige bestrijding zijn de kosten erg hoog: 34 miljoen euro per jaar. Dat is 220 euro per muskusrat. En dat terwijl de relatie tussen het aantal muskusratten en de hoeveelheid schade aan dijken en oevers allerminst vaststaat.
Het is de moeite waard te doordenken of in ons land niet wat meer rekening kan worden gehouden met het combineren van de belangen van dit dier en mogelijke natuurvoordelen van het anders gebruiken van de grond tussen dijk en sloot. Ook zijn er vele manieren om te voorkomen dat muskusratten en beverratten etc. gaan graven in een dijk.
29 okt 2009
Doe een effectievere proef met niet bestrijden muskusratten
Tot verdriet en woede van de PvdD Groningen hebben de gedeputeerden van de Provinciale Staten van Groningen besloten om een proef met niet bestrijden van muskusratten niet uit te voeren. De reden daarvoor is dat het teveel zou kosten in deze economisch zware tijden. De proef was in de steigers gezet omdat getwijfeld werd aan de efficiëntie waarmee de muskusratten werden bestreden. Het kost nogal wat aan salaris voor de vangers in vergelijking tot de geringe schade die de “waterwoelers” doorgaans aanrichten.
In het buitenland zijn de muskusratten nauwelijks schadelijk en dat heeft te maken met de manier waarop daar de watergangen lopen en ingericht zijn. Men geeft aan de vrije natuur langs de oevers brede stroken die met rust worden gelaten. Het is het graafwerk in steile oevers wat leidt tot inzakken van slootkanten. En de Nederlandse agrariërs benutten graag het land tot vlak bij het water, vandaar de steile slootkanten.
Wanneer ook in ons land de waterlopen natuurlijk zouden worden ingericht en de oevers graafproof worden gemaakt dan kunnen gravers geen kwaad meer doen. Nu wordt het ene dier bejaagd en het andere dier beschermd. In het Zuidlaardermeer, bijvoorbeeld, zijn bevers uitgezet, maar er komen in hetzelfde gebied beverratten voor. Het woord rat suggereert dat het schadelijke dieren zijn, maar er is in wezen weinig verschil met een bever. Omdat de dieren ongeveer even groot zijn, wordt daar gewerkt met vangkooien. Wordt een bever of beverrat gevangen, dan krijgt een muskusrattenvanger automatisch een sms-je. Treft hij een bever aan, dan wordt deze losgelaten. Treft hij een beverrat aan dat wordt deze doodschoten.
Vreemde discriminatie van exoten.
De achtergrond is dat de Nederlandse waterlopen niet goed beveiligd zijn tegen gravers. We kiezen er dan maar voor om bepaalde dieren te bejagen, hoogstens zijn de vangers bereid om een deel van het jaar minder te bejagen. We zouden het salaris van muskusrattenvangers net zo goed kunnen uitgeven voor het beschermen van oevers tegen ondergraving of voor het inrichten van bouwvrije stroken.
Dit laatste heet akkerrandenbeheer.
Daar zou de provincie of het waterschap eens een proef mee moeten doen: maak brede stroken langs de waterwegen, die onbebouwd blijven, en verstevig op die stukken, waar het niet anders kan, de oeverwal zodanig dat de muskus- en beverrat er niet in kunnen graven. Laat eens uitzoeken hoe groot de kosten voor preventie en braakligging zijn in relatie tot het salaris van de vangers. Maak dus een proefopzet en richt een gebied in waarin geen graafschade valt te verwachten.
Wanneer de kosten vergelijkbaar zijn met bejaging, bedenk en communiceer dan dat het braak laten liggen niet alleen bovengenoemd voordeel heeft, maar dat ook:
- de biodiversiteit wordt beschermd en bevorderd;
- dat allerlei dieren als hazen en weidevogels met meer kans op overleven hun jongen kunnen onderbrengen;
- dat boeren een vergelijkbare strook eigenlijk toch al niet zouden mogen bemesten en of met onkruidbestrijders zouden mogen bespuiten.
De populaties hazen, vlinders en bijen zouden een gezonde habitat hebben en het geheel is aantrekkelijker voor de recreant.
Uiteraard zou de agrariër gecompenseerd moeten worden voor het niet gebruiken van dit stukje land, bij voorkeur door dit land te kopen en toe te voegen aan de Ecologische HoofdStructuur (EHS) en open te stellen voor de wandelaar. Hoogstens zou de boer of de loonwerker kunnen worden ingezet bij het beheer van de waterlopen. Eventuele graafschade van de muskus- of beverrat kan worden hersteld met het slib dat jaarlijks toch al wordt gebaggerd.
Hoewel ongetwijfeld vanuit de landbouw voorgesteld zou worden om op basis van vrijwilligheid te werken is het beter om deze maatregelen integraal en verplicht in te voeren bij alle agrarische percelen. Wanneer er uitzonderingen zouden zijn, blijft het ook noodzakelijk om muskusratten en andere dieren te bejagen en dat geld is eigenlijk in het water gegooid. In ons land is al een overproductie in de landbouw en de balans tussen natuur en gecultiveerd land is scheef, zeker in vergelijking met het buitenland.
In het buitenland zijn de muskusratten nauwelijks schadelijk en dat heeft te maken met de manier waarop daar de watergangen lopen en ingericht zijn. Men geeft aan de vrije natuur langs de oevers brede stroken die met rust worden gelaten. Het is het graafwerk in steile oevers wat leidt tot inzakken van slootkanten. En de Nederlandse agrariërs benutten graag het land tot vlak bij het water, vandaar de steile slootkanten.
Wanneer ook in ons land de waterlopen natuurlijk zouden worden ingericht en de oevers graafproof worden gemaakt dan kunnen gravers geen kwaad meer doen. Nu wordt het ene dier bejaagd en het andere dier beschermd. In het Zuidlaardermeer, bijvoorbeeld, zijn bevers uitgezet, maar er komen in hetzelfde gebied beverratten voor. Het woord rat suggereert dat het schadelijke dieren zijn, maar er is in wezen weinig verschil met een bever. Omdat de dieren ongeveer even groot zijn, wordt daar gewerkt met vangkooien. Wordt een bever of beverrat gevangen, dan krijgt een muskusrattenvanger automatisch een sms-je. Treft hij een bever aan, dan wordt deze losgelaten. Treft hij een beverrat aan dat wordt deze doodschoten.
Vreemde discriminatie van exoten.
De achtergrond is dat de Nederlandse waterlopen niet goed beveiligd zijn tegen gravers. We kiezen er dan maar voor om bepaalde dieren te bejagen, hoogstens zijn de vangers bereid om een deel van het jaar minder te bejagen. We zouden het salaris van muskusrattenvangers net zo goed kunnen uitgeven voor het beschermen van oevers tegen ondergraving of voor het inrichten van bouwvrije stroken.
Dit laatste heet akkerrandenbeheer.
Daar zou de provincie of het waterschap eens een proef mee moeten doen: maak brede stroken langs de waterwegen, die onbebouwd blijven, en verstevig op die stukken, waar het niet anders kan, de oeverwal zodanig dat de muskus- en beverrat er niet in kunnen graven. Laat eens uitzoeken hoe groot de kosten voor preventie en braakligging zijn in relatie tot het salaris van de vangers. Maak dus een proefopzet en richt een gebied in waarin geen graafschade valt te verwachten.
Wanneer de kosten vergelijkbaar zijn met bejaging, bedenk en communiceer dan dat het braak laten liggen niet alleen bovengenoemd voordeel heeft, maar dat ook:
- de biodiversiteit wordt beschermd en bevorderd;
- dat allerlei dieren als hazen en weidevogels met meer kans op overleven hun jongen kunnen onderbrengen;
- dat boeren een vergelijkbare strook eigenlijk toch al niet zouden mogen bemesten en of met onkruidbestrijders zouden mogen bespuiten.
De populaties hazen, vlinders en bijen zouden een gezonde habitat hebben en het geheel is aantrekkelijker voor de recreant.
Uiteraard zou de agrariër gecompenseerd moeten worden voor het niet gebruiken van dit stukje land, bij voorkeur door dit land te kopen en toe te voegen aan de Ecologische HoofdStructuur (EHS) en open te stellen voor de wandelaar. Hoogstens zou de boer of de loonwerker kunnen worden ingezet bij het beheer van de waterlopen. Eventuele graafschade van de muskus- of beverrat kan worden hersteld met het slib dat jaarlijks toch al wordt gebaggerd.
Hoewel ongetwijfeld vanuit de landbouw voorgesteld zou worden om op basis van vrijwilligheid te werken is het beter om deze maatregelen integraal en verplicht in te voeren bij alle agrarische percelen. Wanneer er uitzonderingen zouden zijn, blijft het ook noodzakelijk om muskusratten en andere dieren te bejagen en dat geld is eigenlijk in het water gegooid. In ons land is al een overproductie in de landbouw en de balans tussen natuur en gecultiveerd land is scheef, zeker in vergelijking met het buitenland.
Labels:
bever,
EHS,
muskusratten,
proef,
Provinciale Staten,
PvdD,
waterschap,
waterwoeler
25 sep 2009
Akkerrandenbeheer kan veel problemen tegelijk oplossen
De provincie Groningen ziet af van proef met stoppen vangen Muskusratten
In 2009 zou de provincie Groningen in twee gebieden een proef houden met het niet meer bejagen van muskusratten. De reden daarvoor was dat het veel geld kost om de vangers te betalen. De schade die de muskusratten aanrichtten was veel kleiner. Maar om financiële redenen is de proef afgeblazen.
Dat is jammer, maar misschien ligt er nu ook een kans om een nog beter voorstel te doen. In het spanningsveld van agrarische belangen,milieu, natuurontwikkeling, toerisme en dierenwelzijn spelen een aantal zaken die in een keer gediend zouden kunnen worden.
Allereerst het akkerrandenbeheer. Een boer die zijn akkerrand niet bebouwt, maar braak laat of inzaait met bloemen, dient daarmee de belangen van de natuur. Allerlei planten en insecten kunnen leven in de akkerranden.
Daarnaast is er een mysterieus grote bijensterfte. De oorzaak is nog niet eensluidend vastgesteld, maar vermoed wordt dat bijen niet gek zijn op genetisch gemodificeerde landbouwgewassen. Wanneer de akkerranden bij-vriendelijk worden ingezaaid, kan mogelijk de achteruitgang van bijenpopulaties worden gestopt.
Verder worden muskusratten in de sloten rondom akkerland als een probleem gezien. De boer zakt met zijn machines weg en de soms deels ingezakte slootranden moeten worden hersteld. Wanneer een boer het laatste deel voor de sloot niet meer gebruikt, dan is er formeel geen sprake meer van schade, hoogstens van het meer natuurlijk maken van oevers en slootkanten.
Boeren die de randen van hun akker niet meer bemesten of er geen pesticiden (onkruidverdelgers) op spuiten zorgen ervoor dat er minder vervuiling en schadelijke stoffen in het oppervlakte water terecht komt.
Kortom, als alle boeren of de politici zouden afspreken om akkerranden niet meer te bebouwen zou de bestrijding van muskusratten kunnen worden gestaakt, vindt er minder milieuvervuiling plaats, zien landerijen er mooier uit, krijgt natuur een kans, kan de bijenpopulatie zich herstellen, zodat planten binnen en buiten de landbouw met stuifmeel worden bevrucht, krijgen toeristen een aantrekkelijker landschap.
Akkerbouwers moeten natuurlijk wel gecompenseerd worden voor de lagere opbrengst. Dat zou kunnen uit het geld dat bespaard wordt op de muskusrattenbestrijding. De overheid moet tenslotte zodanig regulerend optreden dat de verminderde ruimte om mest uit te rijden niet het argument zal zijn voor de boer om het akkerrandenbeleid te boycotten. Ons land wordt te intensief gebruikt. Dat kan allemaal een beetje minder, want de gederfde opbrengst is toch bedoeld voor de export en de eigen bevolking heeft er geen voordeel bij.
In 2009 zou de provincie Groningen in twee gebieden een proef houden met het niet meer bejagen van muskusratten. De reden daarvoor was dat het veel geld kost om de vangers te betalen. De schade die de muskusratten aanrichtten was veel kleiner. Maar om financiële redenen is de proef afgeblazen.
Dat is jammer, maar misschien ligt er nu ook een kans om een nog beter voorstel te doen. In het spanningsveld van agrarische belangen,milieu, natuurontwikkeling, toerisme en dierenwelzijn spelen een aantal zaken die in een keer gediend zouden kunnen worden.
Allereerst het akkerrandenbeheer. Een boer die zijn akkerrand niet bebouwt, maar braak laat of inzaait met bloemen, dient daarmee de belangen van de natuur. Allerlei planten en insecten kunnen leven in de akkerranden.
Daarnaast is er een mysterieus grote bijensterfte. De oorzaak is nog niet eensluidend vastgesteld, maar vermoed wordt dat bijen niet gek zijn op genetisch gemodificeerde landbouwgewassen. Wanneer de akkerranden bij-vriendelijk worden ingezaaid, kan mogelijk de achteruitgang van bijenpopulaties worden gestopt.
Verder worden muskusratten in de sloten rondom akkerland als een probleem gezien. De boer zakt met zijn machines weg en de soms deels ingezakte slootranden moeten worden hersteld. Wanneer een boer het laatste deel voor de sloot niet meer gebruikt, dan is er formeel geen sprake meer van schade, hoogstens van het meer natuurlijk maken van oevers en slootkanten.
Boeren die de randen van hun akker niet meer bemesten of er geen pesticiden (onkruidverdelgers) op spuiten zorgen ervoor dat er minder vervuiling en schadelijke stoffen in het oppervlakte water terecht komt.
Kortom, als alle boeren of de politici zouden afspreken om akkerranden niet meer te bebouwen zou de bestrijding van muskusratten kunnen worden gestaakt, vindt er minder milieuvervuiling plaats, zien landerijen er mooier uit, krijgt natuur een kans, kan de bijenpopulatie zich herstellen, zodat planten binnen en buiten de landbouw met stuifmeel worden bevrucht, krijgen toeristen een aantrekkelijker landschap.
Akkerbouwers moeten natuurlijk wel gecompenseerd worden voor de lagere opbrengst. Dat zou kunnen uit het geld dat bespaard wordt op de muskusrattenbestrijding. De overheid moet tenslotte zodanig regulerend optreden dat de verminderde ruimte om mest uit te rijden niet het argument zal zijn voor de boer om het akkerrandenbeleid te boycotten. Ons land wordt te intensief gebruikt. Dat kan allemaal een beetje minder, want de gederfde opbrengst is toch bedoeld voor de export en de eigen bevolking heeft er geen voordeel bij.
2 apr 2009
Proef met stoppen muskusrattenbestrijding kan toeristisch aantrekkelijk zijn
Gedeputeerde Staten van de provincie Groningen gaat binnenkort aan de Staten een voorstel voorleggen om een proef te doen waarbij muskusratten niet langer worden bestreden. De extra schade die de beestjes tijdens de pilot toebrengen wordt door de provincie vergoed.
Het provinciebestuur hoopt met de proef duidelijk te krijgen in hoeverre de muskusratten schade onder andere oevers veroorzaken als de dieren niet gevangen worden. Ook moet de proef een beeld geven van de ontwikkeling van de muskusrattenpopulatie.
Dat de muskusratten veranderingen gaan aanbrengen in hun woonomgeving staat vast. Die veranderingen zijn des zichtbaar in sterk schuin aflopende oevers naar sloten met water. Het zou een beetje flauw zijn om die veranderingen als schade aan te merken. De proef zal dan zeker leiden tot de conclusie leiden dat de muskusrattenvangers weer aan het werk moeten om de rechte lijnen te handhaven.
Het zou veel effectiever en diervriendelijker zijn wanneer de provincie de watergangen in het proefgebied zo inricht dat een muskusrat en andere woelers per definitie geen schade kunnen aanrichten. Dat kost een beetje landbouwgrond langs de sloten, maar kan tegelijk een aantrekkelijk wandelgebied voor de toeristen opleveren. In de toeristenpopulatie ziet de provincie nog ontwikkelingspotentie. Mogelijk kunnen beide populaties hand in hand gaan.
Het provinciebestuur hoopt met de proef duidelijk te krijgen in hoeverre de muskusratten schade onder andere oevers veroorzaken als de dieren niet gevangen worden. Ook moet de proef een beeld geven van de ontwikkeling van de muskusrattenpopulatie.
Dat de muskusratten veranderingen gaan aanbrengen in hun woonomgeving staat vast. Die veranderingen zijn des zichtbaar in sterk schuin aflopende oevers naar sloten met water. Het zou een beetje flauw zijn om die veranderingen als schade aan te merken. De proef zal dan zeker leiden tot de conclusie leiden dat de muskusrattenvangers weer aan het werk moeten om de rechte lijnen te handhaven.
Het zou veel effectiever en diervriendelijker zijn wanneer de provincie de watergangen in het proefgebied zo inricht dat een muskusrat en andere woelers per definitie geen schade kunnen aanrichten. Dat kost een beetje landbouwgrond langs de sloten, maar kan tegelijk een aantrekkelijk wandelgebied voor de toeristen opleveren. In de toeristenpopulatie ziet de provincie nog ontwikkelingspotentie. Mogelijk kunnen beide populaties hand in hand gaan.
Abonneren op:
Posts (Atom)
Labels
A28
(1)
aardbeving
(2)
aardhonden
(1)
ADHD
(1)
afschieten
(1)
afval
(1)
akkerrandenbeheer
(2)
alternatief
(1)
bedrijventerrein
(1)
beleid
(3)
besluitvorming
(1)
bever
(2)
beverrat
(1)
bijensterfte
(1)
bio-industrie
(4)
biochar
(1)
biodiversiteit
(1)
biomassavergisting
(1)
Blauwestad
(2)
bomenkap
(1)
bouw
(1)
bouwblokken
(1)
braakligging
(1)
bus
(1)
bussen
(1)
catering
(1)
CCS
(1)
chantage
(1)
chinchilla
(1)
CO2
(4)
COS
(1)
cursus
(1)
demagogie
(1)
dichters
(1)
diefstal
(1)
Dierenbescherming
(1)
dierenleed
(1)
dierenwelzijn
(4)
digestaat
(1)
dood
(1)
drogredenen
(1)
duister
(1)
duurzaamheid
(8)
economie
(2)
Eemshaven
(3)
EHS
(6)
ekoproducten
(4)
elektriciteitscentrale
(1)
energiebeleid
(1)
energiecentrales
(2)
energieneutraal
(1)
exoten
(1)
export
(1)
fairtrade
(1)
faunabeheereenheid
(1)
faunapassage
(1)
fiets
(1)
flora- en faunawet
(2)
fluster en duster
(1)
forum
(5)
foto's
(1)
ganzenoverlast
(3)
gaswinning
(2)
geldmodel
(1)
geldverspilling
(1)
gewasbescherming
(2)
Gezinsbode
(3)
GGD
(1)
Greenpeace
(1)
groene stroom
(2)
grondwater
(1)
hazen
(2)
heling
(1)
hengelsport
(2)
honden
(1)
incidenten
(1)
inzamelen
(1)
jacht
(5)
jagen
(3)
jongeren
(1)
kaart
(1)
kabelbaan
(1)
kiekendief
(1)
klimaat
(3)
koeien
(1)
kolen
(3)
Koningslaagte
(3)
kosten
(1)
kwik
(1)
landbouw
(2)
leefbaarheid
(1)
lelies
(1)
LTO
(2)
maaibeheer
(1)
malaria
(1)
Meerstad
(1)
megastallen
(10)
meldpunt
(1)
melkveehouderij
(10)
mestkelder
(1)
mestoverschot
(2)
mestvergisters
(1)
metam natrium
(1)
MFG
(1)
milieu
(5)
milieudefensie
(1)
Milieudienst
(1)
Milieufederatie
(4)
muskusratten
(5)
N33
(1)
nacht
(1)
natuur
(5)
opvang
(1)
overlast
(1)
papier
(1)
piepschuim
(1)
plastic
(2)
politiek
(2)
POP
(6)
proef
(2)
proefdierlaboratorium
(1)
prooidieren
(1)
protest
(1)
Provinciale Staten
(6)
PvdD
(14)
ree
(1)
regionaal
(1)
regiotram
(6)
respect
(1)
roofdieren
(1)
RUG
(1)
schade
(1)
scharreleieren
(1)
soja
(1)
Staatsbosbeheer
(1)
stad Groningen
(5)
stadjerspas
(1)
station
(1)
straatvuil
(1)
subsidie
(1)
supermarkt
(1)
therapie
(1)
toekomst
(1)
toerisme
(1)
tram
(2)
Transition Town
(1)
trein
(1)
uitstoot
(1)
varkens
(1)
vegetarisch
(1)
vergiftiging
(4)
vergunning
(1)
verjaagmethode
(2)
verkiezingen
(3)
verspilling
(2)
vervuiling
(3)
vispas
(1)
visserij
(1)
vleermuis
(2)
vlees
(1)
vleesconsumptie
(1)
vleesvervangers
(1)
voeding
(5)
voetafdruk
(1)
VOKO
(3)
vossen
(4)
vuurwerk
(2)
wasbeer
(1)
waterschap
(4)
waterwoeler
(1)
weblog
(1)
wedstrijd
(1)
wegaanleg
(2)
weidegang
(2)
weidevogels
(3)
wethouder
(1)
WHO
(1)
wild
(1)
windhandel
(1)
WOB
(1)
zeearend
(1)
Zembla
(1)